Informacje praktyczne
Dwór Kombornia
38-420
hotel@dworkombornia.pl
+48 13 435 42 89
www.dworkombornia.pl
Wskazówki dotyczące dojazdu
Dwór Kombornia położony jest w odległości 800 m od drogi krajowej nr 9 (E371) Rzeszów–Barwinek, na pograniczu miejscowości Kombornia i Iskrzynia, przy ul. Granicznej.
Koordynaty GPS:
N 49°42′ 07.12″
E 21°52′ 00.40″
Dostępność obiektu
Park otwarty bez ograniczeń. Poszczególne budynki zespołu otwarte w godzinach zależnych od pełnionych przez nie funkcji.
Opis
Ogród dworski w Komborni charakteryzuje bogata rzeźba terenu i rozległy parter wodny, co sprawia, że jest jedną z piękniejszych kompozycji krajobrazowych. Mimo iż nie ominęły go zawieruchy dziejowe, zabudowa dworska i ogród nie poniosły większych strat. Drzewostan zawiera znaczną liczbę drzew pomnikowych. Jego osobliwością jest okazały dąb bezszypułkowy odmiana nieszypułkolistna.
Niezwykłej urody dwór w Komborni jest przykładem staropolskiej siedziby średniozamożnej szlachty, która powstała zgodnie z ukształtowaną przez wieki tradycją rodzimego budownictwa, skodyfikowaną w dziele z 1659 r. Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego. Autorstwo rozprawy przypisywane jest marszałkowi nadwornemu koronnemu epoki Wazów, Łukaszowi Opalińskiemu.
Z posiadłością w Komborni od średniowiecza związane są wielkie historyczne nazwiska właścicieli zamku Kamieniec w pobliskim Odrzykoniu i przynależnej do niego włości, w której wieś pozostawała aż do około 1730 r. Pomiędzy rokiem 1390 a 1408 zamek z nadania królewskiego otrzymał Klemens z Moskarzewa – podkanclerzy na dworze Władysława Jagiełły i protoplasta rodu Kamienieckich. Drogą mariaży dobra kamienieckie przeszły do Seweryna Bonera – wielkorządcy krakowskiego, właściciela Ogrodzieńca, a następnie do rodu Firlejów. Około 1730 r. włość kamieniecka została podzielona, a Kombornia sprzedana. Pierwsza wzmianka o tutejszym dworze pochodzi z zawartego w 1756 r. kontraktu kupna wsi, którą nabył Adam z Urbanic Urbański herbu Nieczuja. Z kontraktu owego dowiadujemy się, że posiadłość składała się z dworu, folwarku, ogrodów, sadów, pól, lasów, borów, łąk, stawów, sadzawek, młynów, browarów, karczem i powinności związanych z poddanymi, co świadczy o znacznym zagospodarowaniu dóbr. Można zatem sądzić, że tradycja rodzinna, utrzymująca, iż majątkiem gospodarował – zapewne jako dzierżawca – już dziad wspomnianego Adama Urbańskiego, Franciszek, nie mija się z prawdą. Urbańscy, wywodzący się ze szlachty sieradzkiej, dzierżyli w swoich rękach wiele wsi położonych w ziemi sanockiej, a ich ośrodkiem i gniazdem rodowym dla kilku pokoleń była Kombornia.
Zespół zabudowy dworskiej w Komborni powstał około połowy XVII wieku, w czasach przynależności włości kamienieckiej do możnego rodu Firlejów. Wskazuje na to wątek murów dworu, lamusa i sklepionej piwnicy pod oficyną. Parterowy dwór wybudowany na planie wydłużonego prostokąta, z dwoma alkierzami narożnymi od strony zachodniej, kryje dach mansardowy z facjatami poddasza nad częścią środkową i dachy trójspadowe nad alkierzami. Elewację zachodnią – frontową poprzedza wgłębny portyk wsparty na czterech filarach na osi i parach kolumn po bokach połączonych arkadami. W elewacji wschodniej na osi znajduje się balkon z kutą balustradą, spoczywający na arkadach podpartych czterema kolumnami. Prostopadle do dworu usytuowana jest piętrowa oficyna o zwartej bryle, stanowiąca obecnie jeden z boków podjazdu przed dworem. Na wschód od dworu wznosi się lamus należący do najstarszej zabudowy. Taki stan założenia wraz z otoczeniem ogrodowym rejestrują jeszcze w połowie XIX wieku źródła kartograficzne. Warto zauważyć, że w owym czasie elewacja frontowa znajdowała się po wschodniej stronie dworu, poprzedzona podjazdem z dużym owalnym gazonem. Układ wnętrz dworu, mimo późniejszych przekształceń, pozostał czytelny. Na uwagę zasługuje wielka sień – później podzielona – pełniąca w staropolskim dworze funkcję recepcyjną i reprezentacyjną. Ściany pomieszczeń parteru na początku XIX wieku pokryła klasycystyczna polichromia podkreślająca ich reprezentacyjny charakter. Te zmiany, jak też nadbudowę części środkowej dworu o poddasze, wiązać należy z osobą Stanisława Urbańskiego, wykształconego w Warszawie i pozostającego do 1803 r. urzędnikiem w służbie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
W czasie rzezi galicyjskiej w 1846 roku dwór został spustoszony i zdewastowany. Jego właściciel Feliks Urbański, autor pamiętników opisujących dramatyczne wydarzenie tego okresu, jak też obszerną historię rodu, ze względu na stan zdrowia nie przystąpił do odbudowy. Uczyniła to dopiero córka Feliksa, Maria z Urbańskich Szeliska wraz z mężem Henrykiem, którzy w latach 70. XIX wieku objęli majątek. Prace zakończono przed rokiem 1890. Przebudowę przeprowadzono z wielkim rozmachem, wprowadzając znaczące zmiany w układzie zabudowy i ogrodu. Na południe od dworu wzniesiono smukłą, ośmioboczną kaplicę przykrytą kopułą, obejmującą dwie kondygnacje na wysokim przyziemiu. Oficynę przekształcono w skrzydło dworu zespoliwszy ją z głównym budynkiem i kaplicą łącznikiem w postaci przeszklonego ogrodu zimowego. Dwór zachował klasycystyczne elewacje, zaś kaplicy nadano cechy neobaroku. Elewacja frontowa została przeniesiona na stronę zachodnią. Pomiędzy dworem a stawem założono nowy podjazd z gazonem znacznie mniejszych rozmiarów. Zmiany w kompozycji założenia objęły również ogród. Pierwotnie składał się on z tarasów górnego i dolnego oraz parteru wodnego z trzema stawami i groblą paradną. Ogród górny, leżący na południe od dworu na lekko opadającym zboczu wzniesienia, miał układ kwaterowy. Na dolnym tarasie, na obrzeżu założenia, zakomponowano nasadzenia rzędowe z dębu szypułkowego. Stawy parteru wodnego położone na zachód i północ od dworu są być może pozostałością dawnej fosy stanowiącej element fortyfikacji. Pomiędzy nimi biegnie grobla paradna prowadząca na nowy podjazd. Główna droga dojazdowa do dworu ciągnie się równolegle do elewacji frontowej, oddzielona ogrodem i stawem, które zapewniają jej wyśmienitą ekspozycję, zmieniającą się wraz z przemieszczaniem się z biegiem traktu. Od wschodu do ogrodu przylegała naturalna dąbrowa, pochodząca zapewne jeszcze z czasów poprzedzających budowę dworu. Drogi dojazdowe dzieliły ją na pięć regularnych kwater, szóstą wykarczowaną kwaterę zajmowały zapewne uprawy użytkowe. W ostatniej ćwierci XIX wieku ogród kwaterowy w typie włoskim, dąbrowę i parter wodny przeprojektowano i przebudowano w ogród krajobrazowy w typie angielskim. Założenie, które zachowało swój kształt do obecnych czasów, charakteryzuje się dużymi skupiskami drzew oddzielonych od siebie rozległymi trawnikami o charakterze polan śródleśnych. W drzewostanie zawierającym znaczną liczbę drzew pomnikowych dominują gatunki krajowe: lipa drobno- i szerokolistna, buk pospolity, grab pospolity, jesion wyniosły, klon jawor, klon pospolity i zwyczajny, modrzew europejski i świerk zwyczajny. Występują tu także gatunki obce drzew zadomowionych w polskich ogrodach: robinia akacjowa i kasztanowiec biały, z którego utworzono altanę drzewiastą nazywaną także cieniownikiem. Do osobliwości ogrodu należy okazały dąb bezszypułkowy odmiana nieszypułkolistna, jeden z zaledwie dwóch okazów tego gatunku występujących na Podkarpaciu. Z drzew pochodzenia obcego występują tu ponadto: dąb czerwony, platan klonolistny, magnolia japońska i sosna wejmutka. Ogród, dzięki ukształtowaniu terenu i urozmaiconej kompozycji, posiada liczne osie widokowe i szerokie perspektywy na otaczające go pola i łąki.
Zespół dworski pozostawał w rękach rodziny Szeliskich niemal do końca II wojny światowej. Po wojnie podzielił los innych majątków ziemiańskich. Mimo zmieniających się właścicieli, substancja zabytkowa dworu oraz ogród zachowały się stosunkowo dobrze. W ostatnich latach przejęty przez prywatnego inwestora doczekał się pieczołowitego remontu. Powiększony przez rozbudowę użytkowany jest dziś jako obiekt komercyjny.
CIEKAWOSTKI
- Kaplica pw. Św. Rodziny.
Dwór Kombornia może poszczycić się rzadko spotykaną w tego rodzaju obiektach kaplicą domową. Znajduje się ona w liczącej niemal 10 m wysokości wieży stanowiącej główną dominantę architektoniczną. Założona na planie ośmioboku nakryta jest kopułą z latarnią w zwieńczeniu. Ufundowana została przed rokiem 1890 przez ówczesną właścicielkę. Oprócz elementów architektonicznych z jej oryginalnego wystroju i wyposażenia zachował się jedynie srebrzony krucyfiks.
W kaplicy, po uzyskaniu stosownych pozwoleń, mogą się odbywać prywatne śluby i inne ceremonie religijne. - Najbardziej spektakularną budowlą w parku są pozostałości spichlerza, który znajduje się po wschodniej stronie domu i jawi się jako malownicza ruina, którą można podziwiać tylko z zewnątrz.
- Pozostałości pierwotnego dworu obronnego
Niektórzy skłaniają się do twierdzenia, że pierwotne założenie w Komborni istniało już w XVI wieku i miało charakter dworu obronnego. Zwykle dwór taki składał się z jednego bądź kilku budynków z tzw. domem wielkim w centrum. Otaczany był częstokołem z ostro ściętych dębowych bali oraz bastionami („bojnicami”). Całość założenia otaczana była okopem z fosą i wałem ziemnym lub wykorzystywała obronne elementy naturalnego ukształtowania terenu. Analizując położenie dworu w Komborni, trudno oprzeć się wrażeniu, że to właśnie elementy ukształtowania terenu ułatwiające ewentualną obronę zdecydowały o takiej lokalizacji. Ponadto, w dzisiejszym układzie stawów widać być może resztki dawnej fosy okalającej założenie. - Salon Win Karpackich – unikalna piwnica degustacyjna
Z przekazów historycznych wiemy, iż leżące przy trakcie węgierskim piwnice dworskie w Komborni pełne były wina, zapewne nie tylko węgierskiego. Historyczne przekazy świadczą też o zaangażowaniu dawnych właścicieli Komborni w budowę samego traktu, dzięki któremu wina od południowych sąsiadów trafiały na stoły polskich królów i szlachty. W nawiązaniu do tej tradycji, w będących świadkami tamtych czasów zabytkowych piwnicach zespołu dworskiego został stworzony Salon Win Karpackich.
Galeria zdjęć
Audiobooki