Informacje praktyczne
Pensjonat „Zamek” w Lesku
Gliwicka Agencja Turystyczna S.A.
ul. Piłsudskiego 7
38-600 Lesko
zamek@gat.pl
+48 13 469 62 68
www.gat.pl; www.zamek.bieszczady.pl
Wskazówki dotyczące dojazdu
Zamek znajduje się w Lesku, nieopodal rynku, przy drodze krajowej nr 84. Z Rzeszowa drogą krajową nr 19, za Domaradzem w lewo na Brzozów (droga nr 886). Od Sanoka do samego Leska drogą krajową nr 84. GSP 49°28’10.9″N 22°19’33.2″E
Dostępność obiektu
Obiekt dostępny z zewnątrz.
Wewnątrz sezonowo udostępniane są wystawy.
Godziny otwarcia
Całodobowo
Cena zwiedzania
Bezpłatnie
Opis
Największym walorem ogrodu w Lesku są zachowane w wąwozach i na stokach wzniesienia szczególnie cenne resztki poleśne drzewostanu z okazałymi kilkusetletnimi dębami szypułkowymi, lipami szerokolistnymi i wiązami. Efekty widokowe zapewniają liczne osie widokowe otwierające się na malowniczą dolinę Sanu z głównej promenady na wzgórzu.
Początki siedziby rodu Kmitów w zamku leskim sięgają końca XV wieku. Około roku 1491 z inicjatywy starosty przemyskiego Jana Kmity herbu Szreniawa wybudowano w Lesku skromną drewnianą budowlę obronną. W 1538 roku pan na Wiśniczu i hetman wielki koronny Piotr Kmita zastąpił ją piętrową, murowaną wieżą otoczoną murem i przeniósł doń siedlisko rycerskiego rodu z chylącego się ku upadkowi zamku Sobień, zniszczonego przez wojska węgierskie Macieja Korwina. Wzgórze o stromym zboczu z przepływającym u podnóża Sanem czyniło to miejsce trudnym do zdobycia. Po bezpotomnej śmierci Kmity w 1553 roku dobra podzielono pomiędzy dalszych krewnych. Lesko przypadło Stadnickim, którzy władali nim do pierwszej połowy XVIII wieku. Stadniccy trzykrotnie rozbudowali zamek. W wyniku pierwszej przebudowy powstało renesansowe skrzydło mieszkalne, a wieża została obniżona. W efekcie odbudów po potopie szwedzkim i po kolejnych zniszczeniach z 1702 roku fortalicium otrzymało kształt czworoboku z bastejami narożnymi. W drugiej połowie XVIII wieku przebudował go kolejny właściciel, Józef Ossoliński herbu Topór. Pracami kierował prawdopodobnie architekt śląski Gotfryd Hoffman. Wkrótce z wianem jego córki Marii dobra przeszły w posiadanie Józefa Wandalina Mniszcha, a następnie w 1799 roku w posagu Julii Teresy Mniszchówny w ręce Ksawerego Franciszka Krasickiego herbu Rogala. Od pożaru, który wybuchł w 1783 roku, zamek był nieużytkowany i pozostawał w ruinie. Na początku XIX wieku nowy właściciel, Ksawery Krasicki, przystąpił do jego odbudowy, ale trwała ona aż trzydzieści osiem lat. W latach 30. XIX stulecia projekty przebudowy sporządził Wincenty Pol, po upadku powstania listopadowego uczestniczący u boku Ksawerego Krasickiego w działalności patriotycznej na terenie Galicji. Przez krótki okres Pol administrował dobrami Krasickiego w Kalnicy koło Sanoka, a w 1839 roku zamieszkał w zamku leskim, którego remont dobiegł wreszcie końca.
W drugiej połowie XIX i na początku XX wieku zamek leski był ważnym ośrodkiem życia towarzyskiego i intelektualnego w regionie. Krasiccy pielęgnowali tradycje patriotyczne, utrzymując żywe kontakty z wieloma działaczami niepodległościowymi i twórcami kultury. Nie bez znaczenia była też ich rola polityczna – szlachta sanocka zjeżdżała tu przed każdymi wyborami do Sejmu Krajowego Galicji czy austriackiej Rady Państwa.
Kształt rezydencji nadany przez Wincentego Pola przetrwał do naszych czasów. Budowla straciła wówczas charakter obronny – w miejscu rozebranej częściowo zabudowy dawnego fortalicium stanęły oficyny i oranżeria. Część budowli zamkowych zachowano jako malownicze ruiny komponujące się z ogrodem krajobrazowym i podnoszące nastrój romantyzmu i tajemniczości. Przebudowanym parterowym skrzydłom zamku nadano cechy klasycystyczne, poprzedzając elewacje galeriami i portykiem kolumnowym kryjącym schody wejściowe od strony dziedzińca. We wnętrzach wybudowano empirowe piece i wykonano dekoracje sztukatorskie. Te i inne elementy wystroju wnętrz powstały wyłącznie siłami miejscowych wykonawców.
W okresie przebudowy zamku powiększono i przekomponowano ogrody zamkowe, nadając założeniu charakter krajobrazowy. Wykorzystano zachowane relikty ogrodów tarasowych i symetrycznych oraz pozostałości naturalnej dąbrowy. Założenie rozplanowano na tarasie dolnym, ciągnącym się równolegle do koryta Sanu, na tarasie średnim obejmującym dziedziniec zamku, tereny podzamcza i zbocze skarpy oraz na tarasie górnym na wschód od budowli. W ogrodzie zachował się po części dawny, nieregularny układ dróg. Na stokach wzniesienia biegnie najdłuższa promenada, z której otwierają się liczne osie widokowe na dolinę Sanu oraz w kierunku zamku. Drzewostan, wzbogacony o licznie występujące krzewy, do dziś liczy kilkadziesiąt gatunków, zarówno pochodzenia krajowego, jak i obcego. Szczególnie cenne resztki poleśne z okazałymi, kilkusetletnimi dębami szypułkowymi, lipami szerokolistnymi i wiązami zachowały się na stokach wzniesienia i w wąwozach powyżej zamku. Z dawnej kompozycji ogrodu nie zachowały się rabaty kwiatowe rozplanowane przed zamkiem oraz lapidarium – zbiorowisko kamiennych elementów architektonicznych rozebranego zamku. Do wybuchu II wojny światowej kompozycję ogrodu wzbogacały latem hodowane w oranżerii rośliny egzotyczne – palmy i bananowce – wystawiane w donicach.
Zamek wraz z cennym wyposażeniem spłonął podczas I wojny światowej, a odbudowany, ponownie uległ zniszczeniu i splądrowaniu przez Armię Czerwoną w czasie II wojny światowej. Odbudowany po 1954 roku służy jako obiekt turystyczny. Od kilku lat potomkowie ostatniego właściciela, Augusta Krasickiego, czynią starania o zwrot dawnej rezydencji rodowej.
CIEKAWOSTKI
- Lesko – August Krasicki. Ostatni właściciel zamku leskiego – August Krasicki – z wykształcenia i zamiłowania leśnik, autor licznych artykułów z dziedziny botaniki i dendrologii. Uwieńczeniem jego badań było wyhodowanie nowej odmiany świerka z lasów leskich nazwanego Picea Krasicki’ana. Zasłynął w Galicji i ziemi leskiej jako konserwatywny polityk oraz aktywny działacz społeczny i samorządowy. Niezwykle chlubna jest jego kariera wojskowa. Zmobilizowany w czasie I wojny światowej rozpoczął służbę wojskową w 18. Pułku Piechoty Obrony Krajowej jako adiutant drugiego batalionu. Na osobistą prośbę przeniesiono go do utworzonej Komendy Legionów Polskich. Od września 1914 roku zajmował stanowisko adiutanta i oficera ordynansowego kolejnych czterech komendantów. Już w grudniu 1914 roku uzyskał awans na porucznika kawalerii. Szlak bojowy, który Krasicki przebył wraz z Legionami, wiódł od Przemyśla przez Karpaty, Bukowinę, Pokucie, Lubelszczyznę, Podlasie i Wołyń. Poeta i towarzysz broni Józef Mączka upamiętnił go dwuwierszem: „Pan Krasicki ułan chwacki zamaszysty i junacki” w żartobliwej, zbliżonej formą do żurawiejki Kolędzie dla Komendy Legionów. Epizod legionowy – fakty i wydarzenia, których był naocznym świadkiem – opisał w prowadzonym przez siebie Dzienniku z kampanii rosyjskiej 1914–1916. W sierpniu 1920 roku August Krasicki wstąpił na ochotnika do Wojska Polskiego i wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, walcząc na froncie północno-wschodnim. Awansował wówczas do stopnia rotmistrza kawalerii. Przydzielony do komendy armii na froncie północno-wschodnim był adiutantem dowódcy. W 1939 r., po inwazji ZSRR na Polskę, opuścił zamek leski, którego wyposażenie zostało zdewastowane i rozkradzione przez Armię Czerwoną.
- Legenda mówi, że wraz z przeprowadzką Kmitów do Leska podążyła za nimi Czarna Dama z Sobienia (ruiny znajdują się nieopodal Leska). Był to ponoć duch Anny Kmity, żony Jana.
Otóż pewnego razu pod nieobecność Kmity zamek Sobień został najechany przez węgierskiego króla Macieja Korwina. Długie oblężenie nie przynosiło jednak rezultatów i z uwagi na to wysadzono część murów w powietrze, co spowodowało pożar na zamku. Żona Kmity wraz ze służącymi została odcięta w swojej komnacie od wyjścia, a w oczekiwaniu na śmierć przywdziała czarny strój. Gdy Jan Kmita powrócił do Sobienia, zobaczył zgliszcza, a wśród nich resztki nadpalonej biżuterii żony, którą zawsze na sobie nosiła. Zrozpaczony ślubował, że pozostanie wierny swojej żonie aż do śmierci. Duch Anny pozostał wierny Kmitom, ponieważ po przeniesieniu się tego rodu do Leska zaczęto ją widywać w zamku leskim. - W latach 2010 i 2011 na terenie zamku trwały badania archeologiczne. Na dziedzińcu zamkowym na głębokości 4 m odnaleziono fragmenty murów oraz klatki schodowej. W odsłoniętych profilach wykopów uchwycono wielowarstwową stratygrafię dziedzińca zamkowego – 14 warstw. Mają one związek z długoletnim użytkowaniem leskiego wzgórza zamkowego.
Galeria zdjęć
Audiobooki