Informacje praktyczne
Dwór Ostoya (Dwór Jasionkowski)
Jasionka 1A
36-002 Jasionka k. Rzeszowa
dwor@ostoya.rzeszow.pl
+48 606 781 775
http://www.ostoya.rzeszow.pl/
Wskazówki dotyczące dojazdu
Położony wzdłuż DK19, w pobliżu S19, naprzeciw lotniska Rzeszów-Jasionka, za stacją benzynową Lotos w kierunku Lublina pierwszy skręt w prawo. GPS 50°06’46.2″N 22°03’34.9″E
Dostępność obiektu
Zarówno budynek, jak i park otwarty bezpłatnie dla zwiedzających.
Godziny otwarcia
Całodobowo
Cena zwiedzania
Bezpłatnie
Opis
Niewielki ogród krajobrazowy zakomponowany na mało urozmaiconym, stosunkowo płaskim terenie składa się ze skupisk starodrzewu rozmieszczonych na obrzeżach i rozległych trawników w centrum, odsłaniających uroczą, kameralną siedzibę ziemiańską. To wprost wymarzone miejsce relaksu i spacerów we dwoje.
Jasionkę pod Rzeszowem nadaniem króla Kazimierza Wielkiego z 1354 r. otrzymał za zasługi rycerz Jan Pakosławic, protoplasta rodziny Rzeszowskich, w średniowieczu właścicieli Rzeszowa i okolicznych włości. Jasionka weszła do klucza łąckiego i pozostawała w nim aż do XIX wieku. Po rodzinie Rzeszowskich właścicielami klucza byli Pileccy, Kostkowie, Lubomirscy i Sanguszkowie. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. rodzina Sanguszków, której dobra znalazły się na terenie zaboru rosyjskiego, musiała sprzedać klucz łącki. Kupił go w 1781 r. dotychczasowy dzierżawca, miecznik przemyski Aleksander Morski. Po nim Łąkę z całym kluczem odziedziczył syn Ignacy hrabia Morski, właściciel Pruchnika i Zarzecza, w którym wraz z żoną Magdaleną z hrabiów Dzieduszyckich z początkiem XIX wieku rozpoczął budowę nowego pałacu. Małżeństwo nie było jednak szczęśliwe i nie miało potomstwa, a w 1816 r. otrzymało rozwód. Ignacy Morski pozostawił żonie Zarzecze i pozostałe swoje majątki z wyjątkiem klucza łąckiego. Od 1801 r. pałac w Łące był jego stałą siedzibą. Tu u boku ostatniej ze swoich licznych miłości – Zofii z Potockich Czosnowskiej – Ignacy Morski w 1819 r. zakończył życie. Na mocy testamentu właścicielką klucza łąckiego została hrabina Zofia Czosnowska, rozwiedziona z Wincentym Czosnowskim, niebieskooka blondynka olśniewającej urody, która uwiodła niejedno męskie serce. Wśród jej licznych podbojów był sam książę Józef Poniatowski, któremu w 1809 r. urodziła nieślubnego syna Józefa. W 1815 r. ze związku z Morskim na świat przyszła córka Józefa Rozalia. Nowej dziedziczce wiodącej rozrzutny tryb życia starczyło zaledwie kilka lat, by spory majątek zamienił się w ruinę. Jej pobyty w Paryżu i w Warszawie, gdzie w 1822 r. poślubiła hrabiego Aleksandra Oborskiego, były kosztowne i pociągały za sobą kolejne długi. Zmusiło ją to do wystawienia na licytację poszczególnych wsi wchodzących w skład klucza łąckiego. W 1831 r. Ludwik Jędrzejowicz kupił kilka wsi, wśród nich zapewne była też Jasionka. Dobra pozostawały w rękach rodziny do 1944 r. Ostatnim właścicielem Jasionki był Stanisław Maria Jędrzejowicz, ziemianin, żołnierz AK.
Dwór jasionowski powstał około 1817 r. z inicjatywy Zofii Czosnowskiej, która już wówczas otrzymała od Ignacego Morskiego kawałek ziemi w ustronnym zakątku wsi. Tradycja przypisuje jego budowę Fryderykowi Baumanowi według jakiegoś niewykorzystanego projektu Christiana Piotra Aignera. Obydwaj twórcy już od końca XVIII wieku pracowali dla Ignacego Morskiego przy projektach i budowie pałacu w Zarzeczu, możliwe więc, że znaleźli zatrudnienie także przy tej realizacji. Klasycystyczny i osadzony w staropolskiej tradycji dwór hrabiny Czosnowskiej miał niewielkie rozmiary i zwartą bryłę z wgłębnym portykiem kolumnowym w elewacji frontowej. Po 1849 r. młodszy syn Ludwika Jędrzejowicza, Henryk, dokonał rozbudowy dworu o niewielki aneks południowo-wschodni, przylegający obecnie do wieży, mieszczący część czeladną. W 1887 r. jego spadkobierca Stanisław Jędrzejowicz zlecił krakowskiemu architektowi Tadeuszowi Stryjeńskiemu rozbudowę dworu. Efektem jego prac było całkowite przekształcenie budowli, która ze skromnego dworu stała się reprezentacyjną rezydencją pałacową o nowoczesnej, asymetrycznej i eklektycznej bryle. Pałac Jędrzejowiczów zyskał skomplikowaną i rozczłonkowaną strukturę z wieżą w narożniku południowo-wschodnim, zwieńczoną wąskimi okienkami stylizowanymi na otwory strzelnicze i nakrytą dachem namiotowym. Przeciwwagą dla wieży jest ryzalit po północnej stronie elewacji frontowej, silnie wyłamany z głównego korpusu. Wgłębny dwukolumnowy portyk wejściowy z dużym tarasem zyskał asymetryczne położenie pomiędzy ryzalitem a wieżą i nadał całemu gmachowi charakterystyczny wygląd. Najbogatszą neorenesansową dekorację zyskał poprzeczny aneks po północnej stronie gmachu, przepruty dużymi oknami w typie porte-fenêtre o arkadowym zakończeniu. Ponad oknami znajdują się dekoracyjne plakiety ozdobione girlandami, a między nimi medaliony z rzeźbionymi główkami.
Przy głównej drodze dojazdowej do zespołu pałacowo-parkowego wznosi się murowany spichlerz. Ogród krajobrazowy założony współcześnie z budową dworu na mało urozmaiconym, płaskim terenie, pozbawionym cieku wodnego. Starodrzew pochodzący z XIX i początku XX wieku rozmieszczony jest na obrzeżach, tworząc kulisy dla architektury pałacu. Centrum założenia zajmuje pałac otoczony rozległymi trawnikami podkreślającymi ekspozycję rezydencji. W drzewostanie dominują gatunki krajowe drzew liściastych: dąb szypułkowy, lipa drobno- i szerokolistna, grab pospolity, klon polny, klon zwyczajny i klon jawor oraz robinia akacjowa i morwa biała. Gatunki obce reprezentuje zaledwie kilka drzew: platan klonolistny, iglicznia trójcierniowa i sosny wejmutki. Kilkanaście drzew uznanych zostało za pomniki przyrody. Zbiorowiska roślinne uzupełniają młodsze nasadzenia drzew i krzewów. Kompozycję ogrodu wzbogacił założony współcześnie w ogrodzie basen kąpielowy oraz duży owalny gazon na podjeździe.
Pałac adaptowany po nacjonalizacji na biura i magazyny uległ powolnej degradacji, a zaniedbany ogród stracił dawny urok. Rezydencja odrestaurowana pieczołowicie na przełomie XX i XXI wieku odzyskała dawną krasę.
Ciekawostki
- Jasionka – Zofia z Potockich Czosnowska Dziedziczka Jasionki Zofia z Potockich Czosnowska (ok. 1787–1857), od 1822 r. Aleksandrowa Oborska, mimo że nie zrobiła żadnej kariery, już od młodości była przedmiotem dużego zainteresowania współczesnych, czego ślad pozostał na kartach licznych pamiętników i wspomnień z epoki. Działo się to za sprawą jej gorącego temperamentu oraz licznych flirtów i romansów. Była córką starosty sokolnickiego Dominika Potockiego i Anny z Czosnowskich, młodszą siostrą Marcelego Potockiego, adiutanta księcia Józefa Poniatowskiego. W wieku szesnastu lat rodzice wydali płochą pannę za mąż za stryjecznego wuja, strażnika polnego koronnego Wincentego Czosnowskiego, któremu urodziła syna. Po kilku latach małżeństwo rozpadło się. Małżonkowie ogłosili separację, a około 1810 r. rozwiedli się. Uwolniwszy się od męża w 1808 r. Zofia zamieszkała w Warszawie i wkrótce zasłynęła z romansu z księciem Pepi. W końcówce roku 1809 urodziła jego syna. Książę, któremu towarzyszyła w licznych i hucznych zabawach w pałacu Pod Blachą, nie był jedynym wielbicielem jej wdzięków. Wielka zażyłość łączyła ją także z zamożnym Wielkopolaninem Szołdrskim. Nawet libertyńskie towarzystwo warszawskie poczytało jej za złe nielojalność wobec powszechnie lubianego Poniatowskiego. Po jego śmierci w nurtach Elstery Zofia oddała syna pod opiekę siostrze księcia, Marii Teresie Tyszkiewiczowej. W czasie obrad kongresu wiedeńskiego, nazywanego „tańcującym kongresem”, bawiła na salonach Wiednia. W tym czasie nawiązała kolejny romans z nieurodziwym i garbatym Ignacym hrabią Morskim, któremu urodziła córkę i została jego spadkobierczynią. Jeszcze za życia Morskiego nawiązała kolejny romans – z dzierżawcą dóbr, Francuzem Karolem Perotem, który został ojcem drugiej córki. Po śmierci Ignacego Morskiego w 1819 r. Zofia wyjechała do Paryża, gdzie jak twierdzi jeden z pamiętnikarzy, była w zażyłych stosunkach z najwyższymi notablami państwowymi i samym królem Francuzów Ludwikiem Filipem. Drugim mężem pani Czosnowskiej został w 1822 r. hrabia Aleksander Oborski. Także to małżeństwo nie trwało długo z powodu jej niespokojnego temperamentu i romansów ze wspomnianym francuskim dzierżawcą. W roku 1832 spotkał ją nieoczekiwany cios – najstarszy syn Janusz Czosnowski podczas odwiedzin w Łące z nowo poślubioną Laurą Górską odebrał sobie życie zdruzgotany niewiernością żony. To przykre doświadczenie i dojrzały wiek nie zmieniły jej charakteru. Nawet z własnym zięciem Tańskim łączył ją romans. Jednak topniejąca fortuna i liczne procesy z sukcesorami Morskiego, wdową po synu Januszu i własnymi córkami uczyniły jej życie pełnym trosk i kłopotów.
- Dwór przeprojektowywał Tadeusz Stryjeński – uczeń Jana Matejki. Przez najdłuższy okres właścicielami byli polscy Ormianie – rodzina Jędrzejowiczów – herbu polskiej szlachty ormiańskiej – Krzyż na Globie. Stanisław Jędrzejowicz był posłem do Sejmu Krajowego Galicji V, VI i VII kadencji. Odbył studia agronomiczne w Gembloux w Belgii. Po powrocie osiadł w majątku w Jasionce i prowadził gospodarstwo. Został wybrany do Sejmu Krajowego z IV kurii okręgu wyborczego Nisko. Był prezesem rady powiatowej – marszałkiem powiatu. Obecna ulica Marszałkowska w Rzeszowie została tak nazwana na jego cześć. Uregulował Wisłok, wybrukował Rzeszów, szerzył oświatę. Jego żona Helena z Jordan-Stojowskich pochodziła z rodziny właścicieli miejscowości, w której były pola naftowe pod Krosnem.
- Stanisław Jędrzejowicz przyjaźnił się z artystami, malarzami i był dla nich mecenasem. Jedna z właścicielek dworu hrabina Zofia Czosnkowska- Oborska była kochanką księcia Józefa Poniatowskiego. Owocem tego burzliwego związku był syn Janusz Poniatowski (1809–1855) wychowywany przez siostrę księcia Marię Teresę Tyszkiewiczową. W młodości był adiutantem swojego ojca księcia Józefa Poniatowskiego, a następnie pociągnął z Napoleonem na Moskwę w 1812 roku, służąc w artylerii w randze kapitana.
- Obok 250-letniego platana znajduje się miejsce mocy – czakram. Jego moc wynosi 9 w 10-stopniowej skali. Można przy nim zregenerować siły i leczyć choroby. Park dworski zamieszkuje unikatowa grupa ptaków. Fakt ten potwierdzili przebywający w Rzeszowie na sympozjum ornitologicznym skandynawscy profesorowie. Na terenie zespołu dworsko-parkowego znajduje się karczma z 1908 roku, z piecem chlebowym z płytą kuchenną i ceramicznymi ozdobami. W 2013 r. Karczma wzięła udział w popularnym programie kulinarnym Magdy Gessler „Kuchenne rewolucje”. Zapraszamy na pyszną kuchnię galicyjską o specjalności węgierskiej. W Dworze znajduje się kaplica dworska z oryginalnymi płytkami z gliny kolorowej, gdzie szlachta dworska lubiła się fotografować.
- Lotnisko w Jasionce wybudowali w czasie II wojny światowej Niemcy na gruntach właścicieli dworu – Jędrzejowiczów. Dokonali tego rękami Polaków i Żydów. Niemcy, wybierając to miejsce, oparli się na historycznych danych meteorologicznych, które mówiły, iż na 365 dni w roku 300 jest słonecznych.
- Dwór Ostoya został wpisany do rejestru zabytków.
- W 2003 roku został laureatem w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków.
Galeria zdjęć
Audiobooki