Informacje praktyczne
Zespół Pałacowo-Parkowy Lubomirskich w Boguchwale
Tkaczowa 146
36-040 Boguchwała
boguchwała@podrb.pl
+48 17 870 15 02
www.podrb.pl
Wskazówki dotyczące dojazdu
Z Rzeszowa drogą krajową nr 19 na Barwinek. Obiekt znajduje się w odległości 9 km od Rzeszowa, przy trasie, w centrum miejscowości Boguchwała. GPS 49°58’58.9″N 21°56’34.2″E
Dostępność obiektu
Budynek pałacowy niedostępny wewnątrz (Liceum Ogólnokształcące). Wstęp na teren przypałacowy nieograniczony.
Godziny otwarcia
Niedostępny w godzinach nocnych.
Cena zwiedzania
Bezpłatne
Opis
Oglądając ogród przypałacowy w Boguchwale, warto na chwilę odwołać się do wyobraźni, by odnaleźć obraz tego założenia w czasach jego świetności. Przypominając sobie widoki znanych ogrodów geometrycznych w typie francuskim, bez trudu ujrzymy opadające ku rozległemu parterowi wodnemu obmurowane tarasy wypełnione misternie formowanymi krzewami i antykizującymi rzeźbami ogrodowymi. Podążając tokiem naszej wyobraźni, nad stawem dostrzeżemy zgromadzone licznie towarzystwo oddające się wykwintnym zabawom dworskim…
Położona nieopodal Rzeszowa Boguchwała jest miejscem wymarzonym na wypoczynek od zgiełku miasta i oddawanie się rozrywkom na łonie natury. Zalety te już przed wiekami docenił Teodor Konstanty Lubomirski, wojewoda krakowski i starosta spiski, który wybrał wieś noszącą wówczas nazwę Piotraszówka na swoją letnią rezydencję. Przyczynił się tym do rozwoju miejscowości, a wzniesione przez niego budowle są do dziś jej najcenniejszymi zabytkami dziedzictwa kulturowego. Najstarsze wzmianki o wsi pochodzą jeszcze z XIV wieku. W XV stuleciu należała do rodziny Piotraszewskich, w XVI w. stała się własnością możnego rodu Ligęzów, a następnie przeszła w ręce Ustrzyckich. W 1724 r. jej właścicielem został Teodor Konstanty Lubomirski, właściciel Ujazdowa i Czerniakowa pod Warszawą. Odziedziczywszy w 1721 r. klucze łańcucki i przeworski, dokupił dobra w rzeszowskim, pragnąc uczynić z nich ośrodek konkurencyjny dla Rzeszowa. Aby zrealizować te ambitne plany, w 1728 r. wystarał się u króla Augusta II Mocnego o nadanie praw miejskich. W tym czasie zmienił też nazwę miejscowości. W latach 1725–1729 na miejscu wcześniejszego dworu obronnego Ligęzów powstał zaplanowany z wielkim rozmachem okazały późnobarokowy pałac wzorowany na rezydencji wilanowskiej króla Jana III Sobieskiego. Budowla składała się prawdopodobnie z trzech piętrowych pawilonów i parterowych łączników. W otoczeniu pałacu powstał ogród geometryczny w typie francuskim, od wschodu opadający omurowanymi tarasami ku parterowi wodnemu z rozległym stawem przeciętym groblami i wyspą pośrodku. Czerpanie wzorów z królewskiej rezydencji było zapewne nieprzypadkowe. Lubomirski miał rozbudzone ambicje sięgnięcia po stanowiska i zaszczyty, nie wyłączając korony królewskiej. W sąsiedztwie rezydencji ufundował w 1729 r. późnobarokowy kościół i plebanię.
Teodor Lubomirski władał Boguchwałą przez dwie dekady. Po jego śmierci w 1745 r. jego syn Kasper został pozbawiony znacznej części ojcowizny. Stracił między innymi dobra łańcuckie i przeworskie oraz klucz, którego ośrodkiem była Boguchwała. Otrzymał ją Antoni Lubomirski, bratanek Teodora, który nie kontynuował dzieła swojego poprzednika. Na domiar złego w 1751 r. pałac został zniszczony przez pożar i nigdy już nie powrócił do wcześniejszego wyglądu. W roku 1763 zaniedbaną rezydencję kupił Paweł Starzyński, a dziesięć lat później nabyła ją rodzina Straszewskich. Nowi właściciele uczynili z niej rodową siedzibę. W XIX wieku pałac został przebudowany i rozbudowany o przylegającą doń parterową oficynę w stylu neoklasycyzmu z gankiem w elewacji frontowej i arkadowym podcieniem wzdłuż całej elewacji ogrodowej. W tym czasie powstał też spichlerz dworski oraz murowana brama wjazdowa z ogrodzeniem. Od 1901 r. ostatnimi właścicielami pałacu byli Zenon i Wanda Suszyccy. Zgodnie z ich wolą w 1921 r. z dóbr Boguchwała i Lutoryż została utworzona fundacja naukowo-rolnicza, która działała do 1944 r.
Piętrowy pawilon pałacowy kryty dachem mansardowym stanowi zaledwie fragment barokowego założenia w jego pierwotnym kształcie. Pod koniec XX wieku odrestaurowano i zrekonstruowano tarasy ogrodowe. Historyczny układ przestrzenny rezydencji, z wyjątkiem najbliższego otoczenia pałacu, został całkowicie zniekształcony. Czytelny jest zarys stawu z wyspą zamienionego na użytki rolne. Pomnikowe lipy drobno- i szerokolistne są pozostałością nasadzeń rzędowych – alei pamiętającej czasy Lubomirskiego. Z tego okresu pochodzą także trzy dęby szypułkowe.
Ciekawostki
Pozostałości zabytkowego parku obejmują 290 sztuk drzew i krzewów iglastych i liściastych, reprezentowanych przez 30 gatunków (m.in. klon jednolistny, pospolity, jawor, kasztanowce białe, grab pospolity, kasztan jadalny, dereń jadalny, głóg jednoszyjkowy, jesion wyniosły, korkowiec amurski, pęcherznica).
Wśród nich występują takie unikatowe okazy, jak: dąb szypułkowy (280-letni), kasztanowce białe (140-letnie), lipy szerokolistne (ok. 200-letnie).
